Cosmogony

Την πρώτη ατομική της έκθεση με τίτλο «Κοσμογονία/ Cosmogony» παρουσίασε στην αίθουσα Δημοτικού Συμβούλιου Παξών η εικαστικός Όλγα Μπογδάνου. Παρουσιάστηκαν έργα σε διαφορετικές κλίμακες και τεχνικές. Δημιουργήθηκαν από μελάνι χαρακτικής, ακουαρέλα, διαφορετικούς τύπους χαρτιών, στοιχειά του τόπου της όπως λευκή άμμος, βότσαλα, θαλασσινό νερό ενώ κυρίαρχο ρόλο στα έργα της παίζει το πλεξιγκλάς, μέσα στο οποίο τοποθετεί τα έργα, αφού πρώτα το έχει επεξεργαστεί και θολώσει.

Kοσμογονία Κόσμος + γίγνομαι. Δημιουργία του κόσμου. Η «δημιουργία» ενός κόσμου, μέσα από την αναζήτηση, παρατήρηση, το ταξίδι αποσπώντας τόπους, σημεία και παράλληλα εστιάζοντας στον γενέθλιο τόπο των Παξών. Μια βιωματική σειρά έργων που γεννήθηκε χαράζοντας τις διαδρομές της μέσα σε αυτόν. Κάθε παρατήρηση του, δημιουργεί νέες σημειώσεις, εικόνες που η μια διαδέχονται η μια την άλλη. Ίχνη και στοιχεία συλλέγονται από αυτόν το μικροσκοπικό κόσμο/τόπο αποκολλούνται, αποτυπώνονται και στη συνέχεια τοποθετούνται μέσα σε κουτιά/αποσκευές ή γίνονται «παράθυρα» με θέα. Οι αποσκευές αυτές μερικώς θολωμένες αφηγούνται την ταυτότητα του μέρους, τις μνήμες και την καθαρότητα των χρωμάτων του. Χαρακτηρίζουν την άφιξη/αναχώρηση από και προς αυτόν καθώς και τις αναμνήσεις γύρω του. Τα «παράθυρα» παρουσιάζουν την θέα του, την σταθερότητα, την εγκατάσταση στον χώρο, συνομιλώντας με στεριά και θάλασσα. Η νέα καλλιτέχνιδα είχε την τιμή να προλογίσει την πρώτη της έκθεση ο δάσκαλος της στη Σχολή Καλών τεχνών της Φλώρινας Θωμάς Ζωγράφος

«Ὥσπερ σάρμα εἰκῆ κεχυμένων ὁ κάλλιστος, φησὶν Ἡράκλειτος, ὁ κόσμος». «Ο ωραιότατος κόσμος είναι ωσάν σωρός σκουπίδια χυμένα στην τύχη».

Ηράκλειτος, (απόσπασμα 124).

Δεν είναι αρκετό να προσεγγίσει κάποιος το έργο της Όλγας Μπογδάνου μόνο μέσα από τις εντυπώσεις και τις πληροφορίες που μας παρέχουν οι αισθήσεις. Το έργο της που στο σύνολό του έχει χαρακτήρα αρχεγονικό – είναι ε ν ρ ο ή Κοσμογονία – καθώς σε κάθε απόσπασμα του, θα μπορούσε κανείς να συναντήσει κάποιες από τις π τ υ χ ώ σ ε ι ς της. Αυτή η συνεχής διαμάχη ανάμεσα στο χάος και την μορφή που εναντιώνονται δια μέσου της ύλης ταυτόχρονα συγκρατούνται μέσα στον αρχετυπικό γεννήτορα Λ ό γ ο. Ύλη και μορφή είναι κάτι που βρίσκεται σε διάκριση, καθώς όλοι δεχόμαστε πως η μορφή είναι Φύση περισσότερο από την ύλη. Για την Όλγα Μπογδάνου όμως, αισθητή ύλη και μορφή (ιδέα) συγκροτούν ακατάπαυστα μια ενότητα. Επίσης η δημιουργός στο έργο της, παρέχει στην έννοια ύλη, ανοιχτότητα, εύρος, καθώς η έννοια αυτή δεν περιορίζεται μόνο στη φαινομενική απτότητα και αμεσότητα των αισθήσεων και σε ό,τι αυτές αναγνωρίζουν, ως ύλη του χρώματος, της άμμου ή του χαρτιού και του τρίματος του. Για την δημιουργό, ύλη είναι και το κενό και η διαδικασία της φθοράς, και τελικά ο ίδιο ο Χώρος. Ύλη είναι ο τρόπος ύπαρξης, που δυνητικά δια μέσου της μορφής μπορεί να οδηγήσει στον Κοσμικό γίγνεσθαι. Έτσι λοιπόν, αισθητή ύλη και μορφή (ιδέα) συγκροτούν στο έργο της Μπογδάνου το «συναμφότερον», μια αδήριτη δηλαδή ενότητα. Την ενότητα της μορφοποιούμενη ύλης και της ενσαρκούμενης μορφής. Καθένα από τα έργα – αποσπάσματα, ερμηνεύει το χωροχρονικό γίγνεσθαι της ατελεύτητης κοσμογονικής αυτής διαμάχης, αποτελεί μία πτύχωσή της. Χ ά ο ς – Κ ό σ μ ο ς. Μιλούμε όμως για ερμήνευση και αντιλαμβανόμαστε πως αυτή διαφοροποιείται των αισθήσεων. Ο Πλάτων στον Θεαίτητο λέει πως η ερμηνεία είναι: «η δύναμις του δια των λόγων εκφράζειν τα διανοήματα». Η πορεία προς το φαίνεσθαι είναι πάντα προσιτή και οδεύσιμη, αλλά παραμένει πάντα επίσης παραπλανητική. Η ερμηνεία στο έργο της δεν είναι εξήγησις, ούτε αφήγησις αλλά είναι δ ύ ν α μ ι ς Λόγου. Η δύναμις αυτή είναι η μορφοπλαστική εμβάθυνση πίσω από τα φαινόμενα, είναι η διόδευση προς την αιώνια σταθερή διαμάχη των αντιθέτων που συνθέτουν τον Κόσμο και που η δημιουργός Όλγα Μπογδάνου απαρέγκλιτα ακολουθεί στο έργο της. Η διάνοιά μας ακολουθεί την φυσική της ροπή, οδεύει με καθαρές αντιλήψεις από τη μια μεριά και με καθαρές συλλήψεις από την άλλη. Αυτές οι συλλήψεις, αποσπάσματα – στιγμές, του Κοσμικού γίγνεσθαι και αυτή η πορεία π έ ρ α από την φαινομενική υπόσταση του Κόσμου είναι η μορφοπλαστική διαδικασία που ακολουθεί και δωρίζει στην Όλγα Μπογδάνου, σαφέστατα ποιοτικά και κορυφαία πλαστικά αποτελέσματα. Αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση, δεν έχει καθόλου την πρόθεση από την δημιουργό, να αφήσει έξω από τα ζητούμενα της, τις αισθήσεις, αλλά αντίθετα, θέλει να τις φανερώσει, τονίζοντας όμως το μέτρο τους, τα όρια και τον ορίζοντά τους, και μας υπενθυμίζει πως μαζί με αυτές υπάρχει και το ν ο η τ ό ν, σαν το στοιχείο εκείνο που ερμηνεύει την ουσία Φύσης και Κόσμου. Έτσι λοιπόν για να επανέλθουμε στην αρχική, Ηρακλείτεια ρήση – πρόκληση, αυτή που μας φανερώνει από το ξεκίνημα πως: «Ο ωραιότατος κόσμος είναι ωσάν σωρός σκουπίδια χυμένα στην τύχη» δεν πρέπει να αιφνιδιαστούμε από την φαινομενική αντίθεση ανάμεσα στο Κάλλος και το σάρμα, την υπέρτατη δηλαδή ομορφιά και τα σκουπίδια που για τον στοχαστή αποτελούν ενότητα και ταύτιση. Έτσι η λέξη σάρμα που σημαίνει, αυτά που μαζεύει η σκούπα, τα «σκουπίδια» τότε η φράση «ο σωρός σκουπίδια χυμένα στην τύχη είναι ο κάλλιστος Κόσμος» είναι σήμερα απολύτως κατανοητή με τους ορισμούς της σύγχρονης φυσικής. Καθώς όπως μας διαβεβαιώνουν οι σύγχρονοι επιστήμονες, η πλήρης συμμετρία είναι εκείνη ενός συστήματος σε πλήρη αταξία. Η σύγχρονη φυσική γνωρίζει ότι πράγματα που έχουν τάξη μπορεί να έχουν κάποιες συμμετρίες. Αλλά η κατάσταση στην οποία απουσιάζει πλήρως η τάξη χαρακτηρίζεται από την μέγιστη συμμετρία. Αυτή η υπέρτατη – κρυφή από τις αισθήσεις – συμμετρία και ταυτόχρονα αντιληπτή δια της νοήσεως μόνον, είναι αυτή που μορφοπλαστικά αναπτύσσει η Όλγα Μπογδάνου και την χαρακτηρίζει η ουσιαστική έννοια του Κοσμικού Κάλλους. Αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι η δημιουργός σκέφτεται αυτόν τον Κόσμο τον μέσα από την προαναφερθείσα αυτο – εναντίωση. Όλα στο έργο της περιέχουν την αυτο – εναντίωση. Αυτήν ακριβώς την ερμηνευτική διόδευση έχει επωμισθεί μορφοπλαστικά να ακολουθήσει και μέσα από την αλληλουχία των εικόνων της, να ερμηνεύσει την Κοσμογονία, ως πληρότητα και ενότητα , η οποία διέπεται από την φ ι λ ί α και την ε ν α ν τ ί ω σ η ανάμεσα στην αποκάλυψη και την κάλυψη. Η φαινομενική εναντίωση των λέξεων, Κ ά λ λ ο ς και Σ ά ρ μ α φωτίζει την αποκάλυψη και την κάλυψη και την αποδέχεται όχι ως διαφορετικά μεταξύ τους νοήματα, αλλά ως ομοούσια. Όλο αυτό όμως απαιτεί τη σκέψη εκείνη που κατευθύνεται στην αρμογή, στο συνταίριασμα, στην αρμονία, προς χάριν της οποίας συναρμόζονται μεταξύ τους τα φυσικά στοιχεία με φορά και τάση α ν τ ί ρ ρ ο π η, καθώς παραμένει ισχυρό το αφανές κάθε αφανέρωτου στο Κοσμικό γίγνεσθαι, με σκοπό να δωρίσει – και αυτό επιτυγχάνει η Όλγα Μπογδάνου – σε κάθε εμφανιζόμενη Κοσμική πτύχωση τη λαμπρότητα εκείνη της ε μ φ ά ν ε ι α ς, ως το θαύμα της φανέρωσης του Κόσμου, που εντός του εμπεριέχεται και εκδηλώνεται ομοούσια o Χώρος και οι περιεχόμενοι σε αυτόν Τόποι, και ανάμεσά τους ο γενέθλιος τόπος της δημιουργού, ο τόπος των Παξών. Θα ήταν, νομίζω, παράλειψη να μην τονίσουμε και μια άλλη κυρίαρχη και καθοριστική διάσταση του έργου της. Το Κοσμικό γίγνεσθαι, αυτή η αρχεγονική και ε ν ρ ο ή κοσμογονία που χαρακτηρίζει το έργο της είναι σαφώς με την πιο υψηλή έννοια του όρου, Π α ι χ ν ί δ ι. Παράλληλα γίνεται και το ισχυρότερο ερμηνευτικό εργαλείο της σκέψης εκείνης της δημιουργού, που σκέφτεται την ουσία του Κόσμου. Αυτόν τον Κόσμο, όπως μας τον προτείνει με το έργο της, θα τον εννοούσαμε μόνο με Νιτσεϊκούς όρους, καθώς σύμφωνα με τον φιλόσοφο :«…Μόνο στο παιχνίδι ενός παιδιού ή ενός καλλιτέχνη υπάρχει γέννηση και θάνατος, χτίσιμο και γκρέμισμα, αθώα, χωρίς κανέναν ηθικό καταλογισμό. Άλλ’ όπως παίζει το παιδί ή ο καλλιτέχνης, … χτίζει και καταστρέφει α ν έ ν ο χ α … μεταβάλλοντας σε νερό και χώμα, σ ω ρ ε ύ ε ι, σα μικρό παιδί, βουναλάκια από άμμο στην ακροθαλασσιά· φτιάνει και καταστρέφει… Όχι η ύβρις, μα η διαρκώς αφυπνιζόμενη ορμή του παιχνιδιού γεννά άλλους κόσμους…» Η Όλγα Μπογδάνου είναι αυτή που αντιλαμβάνεται ότι δημιουργική ανάγκη και παιχνίδι, ζευγαρώνουν α ν α π ό δ ρ α σ τ α για να φανερώσουν τον Κόσμο, όπως ακριβώς σα να επρόκειτο να γ ε ν ν ή σ ο υ ν το έργο Τέχνης.

Θωμάς Ζωγράφος Εικαστικός Ε.Ε.Π. Ζωγραφικής στο Τ.Ε.Ε.Τ. του Π.Δ.Μ.